Rok 2023 przyniósł szereg istotnych zmian w przepisach emerytalnych, które mogą wpłynąć na wysokość świadczeń oraz warunki przechodzenia na emeryturę. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych nowelizacji oraz ich potencjalny wpływ na sytuację obecnych i przyszłych emerytów.
1. Waloryzacja świadczeń emerytalnych w 2023 roku
Jedną z najważniejszych zmian, która bezpośrednio wpływa na portfele emerytów, jest rekordowa waloryzacja świadczeń. W marcu 2023 roku emerytury i renty zostały podniesione o 14,8%, co stanowi najwyższy wskaźnik waloryzacji od ponad 20 lat.
Tak wysoka waloryzacja jest wynikiem rosnącej inflacji, która dotknęła polską gospodarkę w 2022 roku. Minimalna gwarantowana kwota podwyżki dla emerytury wynosi 250 zł brutto, co oznacza, że nawet osoby otrzymujące najniższe świadczenia odczują realny wzrost swoich dochodów.
Warto zauważyć, że waloryzacja jest przeprowadzana automatycznie - emeryt nie musi składać żadnych wniosków, aby otrzymać podwyżkę.
2. Trzynasta i czternasta emerytura
W 2023 roku kontynuowane są wypłaty dodatkowych świadczeń rocznych:
- Trzynasta emerytura - wypłacana wszystkim emerytom i rencistom w wysokości minimalnej emerytury (od marca 2023 wynosi 1588,44 zł brutto). Świadczenie to jest wypłacane w kwietniu.
- Czternasta emerytura - wprowadzona początkowo jako rozwiązanie jednorazowe, została przedłużona na rok 2023. Wysokość czternastej emerytury jest uzależniona od wysokości otrzymywanego świadczenia podstawowego, przy czym pełną kwotę otrzymują osoby, których emerytura nie przekracza 2900 zł brutto. Powyżej tego progu stosowana jest zasada "złotówka za złotówkę". Czternasta emerytura jest wypłacana w drugiej połowie roku, zazwyczaj we wrześniu.
Obydwa dodatkowe świadczenia są wypłacane automatycznie, bez konieczności składania wniosków przez emerytów.
3. Zmiany w wieku emerytalnym
W 2023 roku nie wprowadzono zmian w ustawowym wieku emerytalnym, który nadal wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Jednak warto zauważyć, że tocząca się debata publiczna oraz zalecenia instytucji międzynarodowych wskazują na możliwość zmian w tym zakresie w przyszłości.
Eksperci ekonomiczni zwracają uwagę na niekorzystne trendy demograficzne i wydłużającą się średnią długość życia, co może prowadzić do presji na wyrównanie i podwyższenie wieku emerytalnego w nadchodzących latach.
Obecnie osoby, które osiągnęły wiek emerytalny, mają prawo, ale nie obowiązek przejścia na emeryturę. Dalsze pozostawanie na rynku pracy pozwala na zwiększenie przyszłego świadczenia emerytalnego.
4. Nowy mechanizm obliczania podstawy wymiaru emerytury
Od 2023 roku wprowadzono modyfikacje w sposobie obliczania podstawy wymiaru emerytury. Najważniejsze zmiany dotyczą:
- Uwzględniania okresów nieskładkowych w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych
- Nowego sposobu waloryzacji składek i kapitału początkowego
- Modyfikacji tablic średniego dalszego trwania życia, które są podstawą do obliczenia wysokości emerytury
Te techniczne zmiany mogą mieć istotny wpływ na wysokość świadczeń osób przechodzących na emeryturę w 2023 roku i później.
5. Zmiany w zasadach łączenia pracy z emeryturą
W 2023 roku zmodyfikowano przepisy dotyczące łączenia pobierania emerytury z aktywnością zawodową. Najważniejsze zmiany to:
Zwiększenie limitów dorabiania - emeryt może dorabiać do określonej kwoty bez ryzyka zmniejszenia lub zawieszenia emerytury. Limity te są aktualizowane co trzy miesiące i zależą od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce:
- Pierwszy próg (70% przeciętnego wynagrodzenia) - przekroczenie tego progu skutkuje zmniejszeniem świadczenia
- Drugi próg (130% przeciętnego wynagrodzenia) - przekroczenie tego progu powoduje zawieszenie świadczenia
Ważne jest to, że ograniczenia te nie dotyczą osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny. Emeryci w wieku 60+ (kobiety) i 65+ (mężczyźni) mogą dorabiać bez limitów, bez ryzyka zmniejszenia lub zawieszenia świadczenia.
6. Emerytury stażowe - projekt w trakcie prac
Choć nie jest to jeszcze obowiązujące prawo, warto wspomnieć o intensywnych pracach nad wprowadzeniem tzw. emerytur stażowych. Koncepcja ta zakłada możliwość przejścia na emeryturę po osiągnięciu określonego stażu pracy, niezależnie od wieku:
- Dla kobiet - 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych
- Dla mężczyzn - 40 lat okresów składkowych i nieskładkowych
Projekt jest w fazie konsultacji, a jego ewentualne wprowadzenie może nastąpić w 2023 roku lub później.
7. Zmiany w emeryturach dla osób pracujących w szczególnych warunkach
W 2023 roku wprowadzono modyfikacje w przepisach dotyczących emerytur pomostowych dla osób pracujących w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze:
- Rozszerzenie katalogu zawodów uprawniających do emerytury pomostowej
- Zniesienie warunku wykonywania pracy w szczególnych warunkach przed 1 stycznia 1999 roku
- Modyfikacja zasad ustalania wysokości świadczeń pomostowych
Zmiany te mają na celu lepsze zabezpieczenie interesów osób wykonujących pracę w trudnych warunkach, które mogą negatywnie wpływać na zdrowie i zdolność do pracy do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
8. Podsumowanie i rekomendacje
Zmiany w przepisach emerytalnych wprowadzone w 2023 roku mają zarówno pozytywne, jak i potencjalnie negatywne konsekwencje dla obecnych i przyszłych emerytów. Rekordowa waloryzacja i dodatkowe świadczenia poprawiają sytuację materialną obecnych emerytów, jednak długoterminowe trendy demograficzne i finansowe wciąż stanowią wyzwanie dla stabilności systemu emerytalnego.
W związku z powyższymi zmianami, rekomendujemy:
- Regularne sprawdzanie stanu konta emerytalnego w ZUS
- Rozważenie dodatkowego oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru (IKE, IKZE, PPK)
- Analizę opłacalności dłuższego pozostawania na rynku pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego
- Konsultację z doradcą emerytalnym w przypadku szczególnych sytuacji zawodowych lub międzynarodowych
Pamiętaj, że każda sytuacja jest indywidualna, a optymalne decyzje emerytalne powinny uwzględniać nie tylko obowiązujące przepisy, ale również osobistą sytuację finansową, zdrowotną i rodzinną.
